ამბავი ტროლებზე - მითიდან რეალობამდე
ავტორი: გვანცა დევიძე
ყველაფერი დაიწყო ასე
| ფეისბუკის სიახლეებში მეგობრის მიერ გაზიარებულ პოსტს ვაწყდები. ფოტოზე ნიკოლოზ რაჭველია. წარწერით ვიგებ, რომ ,,კულტურის სფეროც გვინადგურდება დროდადრო" და ამისი მიზეზი, მუსიკოსის მიერ გეი წყვილისადმი საქორწინო მილოცვა ყოფილა. პოსტის პირველწყაროს გვერდზე გადავდივარ. ყველა პოსტი ანტილიბერალური და სარკასტულ-აგრესიული ტონით გამოირჩევა, ხშირია სხვა გვერდების რეკომენდაცია ტექსტით - ,,მოიწონეთ გვერდი, მეგობრებო, ეროვნული გვერდია და გავაძლიეროთ". რეკომენდირებულ გვერდებზეც იგივე კონტენტია, ერთი და იგივე თემები ტრიალებს, ყველგან ერთი შინაარსის პოსტები მხვდება გაზიარებული - ყველა აგრესიული. როგორც ირკვევა, მათი აუდიტორია არც თუ ისე ცოტაა, მოწონებების რაოდენობა თითქმის 10 000-ს აღწევს. მთავარი გმირებით, ანუ იმ ადამიანებით ვინტერესდები, რომლებიც კონკრეტული ფეისბუკ პროფაილების მიღმა დგანან და ყველაზე აგრესიული კომენტარებით გამოირჩევიან. ვიფიქრე, რომ მათზე ორგანიზებული დაკვირვება, სავარაუდოდ, რაღაც ახალს მომცემდა, მეტს ვიდრე უბრალოდ ტენდენციაა. |
ნაბიჯ-ნაბიჯ
კომპიუტერთან დიდი ენთუზიაზმით და მცირე მონაცემებით ვჯდები. მხოლოდ მეგობრის გაზიარებული პოსტი და ფეისბუკ გვერდი მაქვს. დავიწყე ერთმანეთთან რეკომენდაციებითა და შინაარსით დაკავშირებული ჯგუფების სიის შედეგნა. თანმიმდევრულად მივყვები. გვერდების ანალიზი მარტივია, ყველაფერი გადაშლილი წიგნივით იკითხება, მაგრამ ინტრიგას ის ჯგუფები იწვევენ, რომლებიც დახურულია.
...და ჩემი პირველი დაუფიქრებელი სვლა:
ყველა ჯგუფს გაწევრიანებაზე მოთხოვნას, თითქმის ერთდროულად ვუგზავნი. ზოგი მალევე მიდასტურებს, ზოგი მოგვიანებით… თუმცა, როცა მეორე დღეს, ,,თავი ქუდში მაქვს" სახით ვატკაცუნებ თითებს და კვლავ ვჯდები კომპიუტერის ეკრანთან და… ჯგუფებში ვეღარ შევდივარ! წამშალეს.
რას მალავენ იქ? რა ნიშნით გადაწყვიტა ყველამ ერთად, რომ მათი ჯგუფი ჩემთვის კვლავ დაეხურათ? შესაძლოა ამ ჯგუფებს საერთო ადმინები ჰყავთ? ყველას რომ ერთად გავუგზავნე გაწევრიანებაზე მოთხოვნა გარკვეული ეჭვი გამოვიწვიე?- კითხვას კითხვაზე ვუსვამ საკუთარ თავს...
როგორც ჩანს, სიფრთხილით ეპყრობიან ჯგუფში ახალი პირების გაწევრიანების საკითხს. ვინ აკვირდება მათ შიდა სამზარეულოს? - ამისი ცოდნა მათთვის მნიშვნელოვანია. ჯგუფებში ,,შეძრომის" ალტერნატიული გზების ძიებას ვიწყებ. ვიფიქრე, მარტივი იქნებოდა, თუ ჩემს ვინაობას დავმალავდი და ჯგუფებში გაწევრიანებას თავიდან, ამჯერად ჩემი მეგობრის პირადი ფეისბუკ პროფაილით ვცდიდი. გათვლა სწორი აღმოჩნდა. დასტური მალევე მომდის. პარალელურად კიდევ რამდენიმე ,,სათადარიგო" ფეისბუკ ანგარიში გავაკეთე, ისიც დახურული - ყოველი შემთხვევისთვის.
დროს არ ვკარგავ. ამჯერად, იმ პროფილების სიას ვადგენ, რომლებიც ჯგუფებში აქტიურობენ, ასევე ვინიშნავ ადმინებს და მოდერატორებს. ჩემი სია 30-მდე იზრდება, უკვე მათ ქცევაზე დაკვირვება საინტერესო ხდება.
პროფაილებს ბევრი საერთო აღმოაჩნდათ.
...და ჩემი პირველი დაუფიქრებელი სვლა:
ყველა ჯგუფს გაწევრიანებაზე მოთხოვნას, თითქმის ერთდროულად ვუგზავნი. ზოგი მალევე მიდასტურებს, ზოგი მოგვიანებით… თუმცა, როცა მეორე დღეს, ,,თავი ქუდში მაქვს" სახით ვატკაცუნებ თითებს და კვლავ ვჯდები კომპიუტერის ეკრანთან და… ჯგუფებში ვეღარ შევდივარ! წამშალეს.
რას მალავენ იქ? რა ნიშნით გადაწყვიტა ყველამ ერთად, რომ მათი ჯგუფი ჩემთვის კვლავ დაეხურათ? შესაძლოა ამ ჯგუფებს საერთო ადმინები ჰყავთ? ყველას რომ ერთად გავუგზავნე გაწევრიანებაზე მოთხოვნა გარკვეული ეჭვი გამოვიწვიე?- კითხვას კითხვაზე ვუსვამ საკუთარ თავს...
როგორც ჩანს, სიფრთხილით ეპყრობიან ჯგუფში ახალი პირების გაწევრიანების საკითხს. ვინ აკვირდება მათ შიდა სამზარეულოს? - ამისი ცოდნა მათთვის მნიშვნელოვანია. ჯგუფებში ,,შეძრომის" ალტერნატიული გზების ძიებას ვიწყებ. ვიფიქრე, მარტივი იქნებოდა, თუ ჩემს ვინაობას დავმალავდი და ჯგუფებში გაწევრიანებას თავიდან, ამჯერად ჩემი მეგობრის პირადი ფეისბუკ პროფაილით ვცდიდი. გათვლა სწორი აღმოჩნდა. დასტური მალევე მომდის. პარალელურად კიდევ რამდენიმე ,,სათადარიგო" ფეისბუკ ანგარიში გავაკეთე, ისიც დახურული - ყოველი შემთხვევისთვის.
დროს არ ვკარგავ. ამჯერად, იმ პროფილების სიას ვადგენ, რომლებიც ჯგუფებში აქტიურობენ, ასევე ვინიშნავ ადმინებს და მოდერატორებს. ჩემი სია 30-მდე იზრდება, უკვე მათ ქცევაზე დაკვირვება საინტერესო ხდება.
პროფაილებს ბევრი საერთო აღმოაჩნდათ.
,,მოდი, ყველაფერს თავისი სახელი დავარქვათ…"
მეგობარს ვუყვები ჩემი სიის ამბავს. მოთმინებითა და ყურადღებით მისმენს. ჩემს კითხვაზე, ნეტავ რა ამოძრავებთ ან ვინ არიან ეს ხალხი, მოკლედ და სხარტად მპასუხობს- ტროლები.
- რა ტროლები? მულტფილმის ფერადთმიან პაწაწინა არსებებს რა კავშირი აქვთ ამ ამბავთან? - მაშინვე ვეკითხები
- დაგუგლე და მიხვდები, - მოჭრით მპასუხობს.
ვა-ბანკი
სიაში შესულ ადამიანებთან საერთო მეგობრებს ვეძებ, მათზე მეტი ინფორმაცია მჭირდება, თან სანდო წყაროსგან. გამიმართლა, საერთო მეგობრებში რამდენიმე ნაცნობი აღმოვაჩინე. მათგან ერთ-ერთს ვთხოვ, პროფაილის მიღმა მდგარ ადამიანზე მომიყვეს. აღმოჩნდა, რომ ისინი ერთმანეთს "ქართული მარშიდან" იცნობდნენ. ვცდილობ, ნაცნობის დახმარებით ჩემთვის საინტერესო პროფაილის მფლობელს დავუკავშირდე.
ეს სვლა ერთგვარი ვა-ბანკი იყო, თუმცა, ნებისმიერ შემთხვევაში, გარისკვად ღირდა. მიუხედავად იმისა, რომ ნაცნობმა რეკომენდაცია გამიწია, რთული სათქმელი იყო, მიპასუხებდა თუ არა კითხვებზე ჩემი წყარო. მით უფრო საეჭვო იყო, შეხვედრაზე დამთანხმდებოდა თუ არა. მეგობრის შუამავლობამაც არ გაჭრა და შეხვედრის მცდელობა უშედეგო აღმოჩნდა. ერთადერთი, რაზეც ,,ანონიმ ერთისგან" (პირობითად ასე დავარქვი ჩემს წყაროს) თანხმობა მივიღე წერილობითი კომუნიკაცია იყო.
მიწერამდე კიდევ ერთხელ გადავავლე თვალი მის პოსტებს, კომენტარებს, აქტივობებს და მივხვდი, რომ პირდაპირი კითხვები დააფრთხობდა. დიალოგი მისი საყვარელი თემით, ,,ნაციონალიზმით" დავიწყე.
მიწერამდე კიდევ ერთხელ გადავავლე თვალი მის პოსტებს, კომენტარებს, აქტივობებს და მივხვდი, რომ პირდაპირი კითხვები დააფრთხობდა. დიალოგი მისი საყვარელი თემით, ,,ნაციონალიზმით" დავიწყე.
დიალოგის დასასრულს ვცდილობ მისი ანონიმურობის მოტივიც გავარკვიო, ზუსტ პასუხს ვერ ვიღებ, თუმცა იმას კი მიდასტურებს, რომ სოციალურ ქსელებში ფსევდონიმებს იყენებენ და ნამდვილი სახელით არ რეგისტრირდებიან.
ქცევა მეტს მეტყველებს
ვცდილობ, ტერმინი ტროლი არ გამოვიყენო. მინდა ფრთხილი ვიყო, სანამ ბოლომდე არ დავრწმუნდები. არადა ჩემს სიაში გაერთიანებული ადამიანები თავიანთი ქცევით, ძალიან ახლოს დგანან ტროლებთან. ჩამონათვალიც ყოველდღიურად იზრდება.
მართალია ,,ანონიმ ერთთან" შეხვედრა ვერ შედგა, თუმცა ჩანაფიქრზე ხელი არ ჩამიქნევია. რამდენიმედღიანი ძიების შემდეგ, კიდევ ერთ წყაროსთან დაკავშირების შანსი მომეცა. საბოლოოდ, მის ნამდვილ ვინაობასაც ვადგენ. თუმცა, შეხვედრა აქაც არ გამოვიდა, უმეტესად ღიად საუბარს ერიდებიან... მხოლოდ აუდიო ინტერვიუზე ვითანხმებ. საუბრიდან შევიტყვე, რომ ის კიდევ ოთხი ერთმანეთის მსგავსი შინაარსის ჯგუფის ადმინია, რაც მასთან ინტერვიუს კიდევ უფრო საინტერესოს ხდის.
ჟურნალისტობიდან რესპონდენტობამდე
თემაზე მუშაობა გამიგრძელდა და თანდათან ვხვდები, რომ მისი ამოწურვა შეუძლებელია - ფარული პროფაილები ჩნდებიან და ქრებიან, სიას ახალი სახელები ემატება... ამასობაში ერთ-ერთი ტელევიზია მიკავშირდება, 'ინტერნეტ ტროლინგის' თემის გაშუქება გადაუწყვეტიათ და ინტერვიუს მთავაზობენ.
-საიდან გაიგეთ, რომ ამ თემაზე ვმუშაობ? - ვინტერესდები. თურმე საერთო მეგობარი გვყავს, რომელმაც ჩემ შესახებ უამბო. საბოლოოდ, ჟურნალისტობიდან რესპონდენტის ამპლუაში აღმოვჩნდი.
საათი 21:48 წუთს აჩვენებს. სიუჟეტი უკვე ეთერშია. დასრულებიდან რამდენიმე წუთში შეტყობინებას შეტყობინებაზე ვიღებ. ის ,,პროფაილები", რომლებთან დაკონტაქტებას ამ ხნის განმავლობაში ვცდილობდი, უკვე თავიანთი ინიციატივით მიგზავნიან მეგობრობის თხოვნას. პირად შეტყობინებაში სარკაზმს არ იშურებენ. ძირითადად ,,რუსულ ტროლებზე მონადირის " ,,საპატიო წოდებას" მანიჭებენ. ასეთი რეაქცია მოულოდნელი არ ყოფილა, პირიქით თავიანთი ქცევით კიდევ უფრო ახლოს მიდიან ტროლის სტატუსთან.
ერთი კი ფაქტია, მათი საქმიანობა არც უწყინარია იმ ვარდისფერთმიანი მულტფილმის პერსონაჟი ტროლებივით და არც სკანდინავიური მითების გმირებთან აქვთ საერთო. ისინი რეალურად არსებობენ. თავიანთი საქმიანობით ფეისბუკის პროფაილებს ამოფარებულები სოციალურ ქსელებში კონკრეტული მიზნისთვის რეგისტრირდებიან და აგრესიის კერას ქმნიან.
P.S. მასალაში რესპონდენტის ხმა და სახელები შეცვლილია. თემაზე მუშაობისას იდენტიფიცირებული ჯგუფებისა და "პროფაილების" მფლობელთა დასახელებისგან თავს შევიკავებთ. თუმცა, ავტორი აგრძელებს დაკვირვებას და სიახლეებს "მითლაბი" ეტაპობრივად შემოგთავაზებთ.
